Eerst even uitleggen waar het hier over gaat, want er is wel wat misinformatie.
Sinds de
privatisering 30 jaar geleden werken de meeste spoorlijnen in het VK onder het
open-access model. 16 spoorlijnen kennen echter onvoldoende commerciële interesse, en worden uitgebaat als
franchises. De overheid schrijft een aanbesteding uit, het winnende bedrijf krijgt bepaalde exclusieve rechten op de lijn alsook subsidies voor de diensten die niet winstgevend zijn (maar niet voor de diensten die wel winstgevend zijn). In ruil kijkt de overheid toe op de betrouwbare uitbating van de franchiselijn.
TransPennine Express is een van de 28 private bedrijven die spoordiensten aanbiedt in het VK. In het noorden van Engeland zijn ze uitbater van een franchiselijn. De vakbonden binnen TransPennine Express organiseerden in maart
verschillende stakingen tegen de inflatie. De indicatoren die de overheid gebruikt om de dienstverlening te meten, toonden aan dat er hierdoor meer vertragingen en afschaffingen waren dan de franchise toelaat. Dat betekent automatisch een vorm van contractbreuk. De overheid besliste de franchiseneming daarom
niet te verlengen, en er zal een
nieuwe aanbesteding gebeuren zodat een andere franchisenemer gevonden kan worden. Dit staat allemaal
volledig los van de dienstverlening en franchises die de 27 andere private bedrijven uitbaten,
die zijn in orde en gaan gewoon door.
Het vinden van een nieuwe franchisenemer is een proces dat enkele maanden duurt, in tussentijd moet de
continuïteit van de treindienst natuurlijk gegarandeerd worden.
Zoals de wet voorziet, zal een franchiselijn bij een gebrek aan franchisenemer onder de bevoegdheid van de overheid vallen en gefinancierd worden als overheidsdienst. De overheid zal de operationele uitbating echter niet zelf doen, maar 100%
uitbesteden aan een privaat bedrijf, met privaat materieel en private werknemers, wat realistisch gezien grotendeels een overname van (een deel van) het materieel en (een deel van) het personeel van TransPennine Express zal inhouden gezien de ervaring en kennis. De naam van dat tijdelijke bedrijf is al gekend:
TransPennine Trains. Zoals de wet het bepaalt, zal die tijdelijke treindienst
terug in private handen overgaan wanneer de nieuwe franchisenemer van start gaat. Ook dit zal opnieuw grotendeels een transfer van het TransPennine materieel en personeel inhouden naar de nieuwe private maatschappij.
* * *
Graag had ik nu eens geweten hoe dit precies een "
nationalisering van een deel van de spoorwegen" zou inhouden? Het is een overgang van de ene franchisenemer naar de andere, met de continuïteit tijdens de overbrugging gegarandeerd door de overheid, maar nog steeds uitgevoerd door een privaat bedrijf. Het verloopt precies zoals zo'n overgang geregeld wordt door de wetgeving op de
privatisering van de Britse spoorwegen van 30 jaar geleden. Op de 16 lijnen die toen franchises geworden zijn moet de overheid zelf een treindienst organiseren tijdens een overgang van franchise, of er rijden geen treinen (niet van niet kunnen, maar van
niet mogen).
Graag had ik ook geweten hoe vakbondsacties een niet-geprivatiseerde spoordienst treffen. Ik denk dat we niet ver moeten zoeken? Riskeert de NMBS haar monopolie te verliezen door gebreken in haar dienstverlening door stakingen of andere redenen, of raakt ze er altijd weer mee weg, terwijl de betalende reiziger de dupe is?